فهرست مطالب
فصلنامه قبسات
پیاپی 37 (پاییز 1384)
- 224 صفحه، بهای روی جلد: 12,500ريال
- تاریخ انتشار: 1384/08/15
- تعداد عناوین: 13
-
صفحه 5اخیرا بعضی افراد در باب سازگاری خاتمیت و مرجعیت علمی امامان معصوم شبهاتی را مطرح نموده اند آنان برآنند که اعتقاد به علم لدنی وعصمت امامان و حجتیت سخنان آنان با خاتمیت پیامبر گرامی اسلام و انقطاع وحی ناسازگاری دارد. این مقال بر آن است تا پاسخ مستدل به این شبهه و برخی از شبهات دیگر بدهد. در ابتدا به سرچشمه علوم امامان معصوم اشاره می شود که عبارتند از: 1. نقل از رسول خدا 2. نقل از کتاب علی 3.استنباط از کتاب و سنت 4. الهام های الاهی. سپس مطرح شده است که قرآن و روایات بر این نکته تاکید دارند که ممکن است افرادی از علم لدنی عصمت برخوردار باشند و سخنان آنان بر دیگران حجت داشته باشد ولی نبی نباشند بنابراین هیچ ناسازگاری بین خاتمیت و مرجعیت علمی وسیاسی ائمه وجود ندارد.
همچنین در ادامه به نقش امامان در حفظ و پاسداری از شریعت اسلام اشاره شده. در پایان وظیفه و جایگاه عقل در فهم متون دینی پس از رحلت پیامبر مورد بررسی قرارگرفته است. در ضمن در این مقاله به تناقض گویی های جناب آقای دکتر سروش در این باب اشاره شده است.
کلیدواژگان: خاتمیت، مرجعیت علمی ائمه معصومین، شریعت، علم لدنی، نبی، عقل -
صفحه 27در تاریخ 3/11/83: بنا به دعوت قبلی، پروفسور جان هیک، در جمع اعضای هیات علمی پژوهشگاه و شماری از استادان فلسفه و الاهیات دانشگاه حضور یافت. در این نشست، نخست حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر رشاد، ضمن خوش آمدگویی به پروفسور هیک و دانشوران حاضر در جلسه، طی بحثی فشرده به نقد اجمالی نظریه پلورالیسم دینی پرداخت. سپس جان هیک ضمن پاسخ گویی به برخی نقدها، مقاله ای را با عنوان پلورالیسم دینی و اسلام قرائت کرد که در همین شماره قبسات درج شده است. در آخر سخنرانی پروفسور جان هیک، اساتید حاضر نقدها و نظریه های خود را در باب تکثرگرایی دینی مطرح کردند و جان هیک نیز به اختصار به پاسخ گویی آنها مبادرت کرد.
ابتنای نظریه پلورالیسم دینی بر مدل معرفت شناختی کانت و طبعا تسری نقد و نقض های وارد بر کانت به نظریه هیک؛ بیهودگی دغدغه حقیقت دین و دین حقیقی با فرض پذیرش تکثرگرایی دینی؛ ناسازگاری پلورالیسم دینی با مواضع انحصارگرایانه ادیان و ناروا بودن تمسک به شواهدی در ادیان برای توجیه نظریه؛ چالش معیار در دایره شمول پلورالیسم دینی؛ خلط سنت دینی و حقیقت دینی؛ ناکارآمدی تکثرگرایی دینی در تامین دغدغه همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان؛. . ازجمله کاستی های نظریه است که آقای رشاد آنها را در این نشست، مورد تاکید قرار داده است.
پیش از این در تاریخ 22/9/81 نیز مباحثه ای میان آقای رشاد و آقای جان هیک در دانشگاه بیرمنگام، رخ داده بود که برای تتمیم بحث گزارش فشرده آن مباحثه نیز به صورت پیوست این مطلب، تقدیم خوانندگان فرهیخته می شود.
بنا به درخواست پروفسور جان هیک، مبنی بر ارسال کامل مقاله جناب آقای رشاد، جهت پاسخ گویی از سوی وی؛ به محض وصول پاسخ آقای هیک، آن را به همراه پاسخ های احتمالی آقای رشاد در شماره های بعدی فصلنامه درج خواهیم کرد.
اینک نظر خوانندگان فرهمند را به خلاصه متن مقاله آقای رشاد جلب می کنیمکلیدواژگان: جان هیک، پلورالیسم دینی، حقیقت دین، انحصار گرایی دینی، کانت -
صفحه 39این مقال بر آن است تا افق روشنی از پلورالیسم دینی و ارتباط آن با ادیان گوناگون از جمله مسیحیت و به ویژه اسلام عرضه کند. جان هیک (طراح پلورالیسم دینی در جهان معاصر) ضمن طرح و نقد انحصارگرایی و شمول گرایی، از پلورالیسم دینی دفاع می کند و یگانه راه توجیه کثرت دینی را پلورالیسم می داند. به نظر او، پلورالیسم دینی بر آن است که حقانیت و نجات بخشی در زندگی، حق انحصاری هیچ دینی نیست، همه آن ها یکسان حقانیت و نجات بخشی دارند. او معتقد است که هیچ صلح واقعی میان ادیان جهانی نخواهد بود تا زمانی که هر دینی در مورد خود، تصور برتری بر ادیان دیگر دارد. صلح پایدار و گفت گوی واقعی هنگامی رخ می نماید که بپذیریم که ادیان متفاوت، تفسیر های متفاوت و به یکسان معتبری از واقعیت نهایی و خدا هستند. همچنین او معتقد است که اندیشه پلورالیستی ریشه در تفکر شرقی و اسلامی دارد و به تعبیری خاستگاه اندیشه پلورالیسم دینی در شرق است نه در غرب. او بر این عقیده خود در حوزه اسلام به عباراتی از خواجه عبدالله انصاری، ملای رومی و ابن عربی متوسل می شود.
کلیدواژگان: پلورالیسم دینی، انحصار گرایی دینی، شمول گرایی دینی، واقعیت نهایی، خدا، فنومن، نومن، گرایش های عرفانی، ادیان، کثرت دینی، اسلام، مسیحیت -
صفحه 55این مقاله بر آن است تا یکی از مسائل مهم در عرصه دین پژوهی و فلسفه دین، یعنی پلورالیسم دینی را نقد و بررسی کند. پلورالیسم دینی، بر آن است که همه ادیان، حداقل الاهی، حقانیت و نجات بخشی یکسان دارند.
در بحث پلورالیسم دینی، ابتدا، قرائت های گوناگون پلورالیسم دینی مطرح و سپس قرائت مورد تاکید جان هیک طراح نظریه پلورالیسم دینی در جهان معاصر مشخص شده است. در ادامه، مبنای پلورالیسم دینی که نظریه فنومن و نومن کانت در باب شناخت است، مورد انتقاد قرار گرفته و اثبات شده که پذیرش چنین مبنایی مستلزم قبول لاادری گرایی در باب شناخت واقعیت است؛ سپس مبنای دیگر پلورالیسم دینی یعنی تجربه دینی، بررسی شده و ضمن پاسخ به اشکال جان هاسپرز درباره تجربه دینی، اصل تجربه دینی به صورت منبع شناخت مورد قبول قرار گرفته و راه حل مناسب برای این تفاسیر متفاوت ارائه شده است که با پلورالیسم دینی جان هیک تفاوت هایی دارد. در پایان، دیدگاه قرآن و روایات اسلامی در باب رویت خدا مطرح شده است.
کلیدواژگان: پلورالیسم دینی، حقانیت، نجات بخشی، تجربه دینی، فنومن، نومن، جان هیک، تکثر دینی، رویت خدا، تجربه عرفانی -
صفحه 77نظریه جان هیک در باب تعدد ادیان، نظریه کثرت گرایانه وجودشناختی است که بر اساس آن همه ادیان، راه هایی معتبر برای رسیدن انسان به حقیقت فی نفسه هستند. خدایان ادیان، حقیقت های عندالمدرک و توهم های واقع نمایند؛ در حالی که حقیقت فی نفسه دارای ویژگی های جوهری غیرقابل بیان و فرامقوله است. دیدگاه هیک، گرفتار مشکلات متعددی است. نظریه هیک به صورت تحلیلی درجه دو از ادیان، تحلیلی درست شمرده نمی شود؛ در ابطال طبیعت گروی، گرفتار دور معرفت شناختی است و تمایز میان ویژگی های صوری و جوهری در آن از میان می رود. به نظر می رسد هیک در ارائه نظریه خود در معتبر بودن تمام ادیان برای اتصال با حقیقت فی نفسه، گرفتار اشتباه مقولی است.
کلیدواژگان: کثرت گروی، ویژگی های صوری، ویژگی های جوهری، اشتباه مقولی، فرامقوله -
صفحه 93وحدت متعالی ادیان، دیدگاهی است که سنت گرایان به مساله تکثر ادیان دارند. نخستین بار شووان در کتاب وحدت متعالی ادیان، این دیدگاه را بسط داد؛ سپس دیگر سنت گرایان مباحثی را در این زمینه مطرح کردند. طبق این دیدگاه، ادیان دارای دو بعد باطنی و ظاهری اند. ادیان فقط در سطح باطنی وحدت دارند؛ اما در سطح ظاهری میان آن ها اختلاف است. حقایقی که در سطح ظاهری ادیان به چشم می خورد، نسبی و حقایق مربوط به سطح باطنی مطلقند.
دیدگاه شووان با مشکلاتی مواجه می شود؛ مانند نسبیت گرایی، غیراستدلالی بودن و.... زبانی که شووان برای بیان دیدگاهش به کار می گیرد، دشوار است؛ بدین سبب نگارنده کوشیده است تا توصیفی از وحدت متعالی ادیان را پیش کشد و نقاط ضعف آن را بیان کند -
صفحه 105تحمل و مدارا نوعی رفتار اجتماعی است که در چارچوب معنایی مناسب با خود پدید می آید. پلورالیزم اجتماعی مبتنی بر پلورالیزم معرفت دینی و پلورالیزم کلامی نجات نوعی از تفسیر تحمل و مدارا است که از زمینه های فلسفی مدرن استفاده می کند. جان هیک در جایگاه کشیش با رویکرد پیشین کوشیده است در عبور از تفسیر تاریخی کلیسا برداشت نوی از مسیحیت را ارائه دهد. در این مقاله ضمن ارائه تفسیر امام خمینی در جایگاه نماینده تفکر سنتی دنیای اسلام، به بررسی و نقد اندیشه های جان هیک بر اساس مبانی نظری و نو او نیز پرداخته شده استکلیدواژگان: تحمل، مدارا، پلورالیزم معرفتی، پلورالیزم نجات شناختی، پلورالیزم اجتماعی، نسبیت فهم، کثرت معارف بشری
-
فرایند ظهور و بسط نظریه پلورالیستی جان هیک و تهافت های آنصفحه 121پلورالیسم دینی در ذهن جان هیک یکباره پدیدار نشده؛ بلکه فرایندی از جمله مبارزه ضد نژادپرستی، گشاده رویی با پیروان باورهای دینی دیگر، رستگار و اهل نجات شمردن جریان های عظیم حیات و تفکر دینی، حق دانستن مدعیات ادیان گوناگون، مدلل ساختن نظریه پلورالیسم و ارائه معیار ارزیابی باورهای دینی در اندیشه وی سپری شد و نظریه او را تکمیل کرد، البته در دل هر یک از این حلقه های فرایند مذکور، اتفاقات دیگری افتاده است. هر یک از این مراحل و انفاقات درون آن ها گرفتار تهافت ها و تناقض هایی است که افزون بر معلل بودن بخشی از مراحل و دلیل تراشی بخشی دیگر، به آن ها نیز اشاره شده است.کلیدواژگان: پلورالیسم دینی، نجات و رستگاری، باورهای دینی، معیار ارزیابی
-
صفحه 137مروجان پلورالیسم دینی برای دفاع از فرضیه خود به ادله متعددی از جمله قرآن مجید تمسک کرده اند. نویسنده با تدوین و جمع ادله قرآنی آنان در پنج عنوان: 1. اسلام مطلق تسلیم، 2. تکثر ادیان خواست خدا، 3. استعمال صراط مستقیم به صورت نکره، 4.توحید وعمل صالح ملاک هدایت، 5. تمجید اهل کتاب، در قالب بیست آیه، به تحلیل و نقد این رهیافت می پردازد.
کلیدواژگان: پلورالیسم دینی، اسلام، ادیان، صراط مستقیم، عمل صالح، اهل کتاب، نجات -
صفحه 159کثرت گرایی، که مدلول تنوع در حوزه های گوناگون معرفتی و وجودی است، خود، پدیده ای متنوع به شمار می رود و در حوزه های متفاوت، معانی و کارکردهای متعددی دارد. در این مقاله، کوشیده شده است معانی و کارکردهای متنوع کثرت گرایی، با توجه به حوزه های مرتبط با هر یک، معرفی شود و پس از بررسی نسبت میان انواع کثرت گرایی از حیث تقدم و ترتب، نتایج حاصل از این تنوع مورد مداقه قرار گیرد. در ابتدا به ریشه های اندیشه ی کثرت گرایانه و زمینه های آن در آرای متفکرانی همچون کانت، هگل، نیچه، ویلیام جیمز و... پرداخته شده است و ضمن اشاره به برخی تفکیک های منطقی در بحث از کثرت گرایی، قلمروهای سه گانه کثرت گرایی معرفتی؛ دینی و اخلاقی مورد بررسی وصفی و تحلیلی قرار گرفته است:در پایان، نگارنده در خصوص انواع کثرت گرایی نتیجه گرفته است که: کثرت گرایی معرفتی هنجاری با سایر انواع کثرت گرایی رابطه تولیدی منطقی دارد؛ و نیز کثرت گرایی با توجه به مبانی و پیشینه آن در غرب فی نفسه مساله ای است که در گفتمان فلسفی غرب مطرح می شود و به خودی خود در گفتمان فلسفه و کلام اسلامی مشکلی به شمار نمی رود. همچنین کثرت گرایی در همان گفتمان فلسفی غرب به نحوی درونی دچار تسلسل می شود و کثرت گرایی معرفتی هنجاری و به تبع آن کثرت گرایی اخلاقی و ارزشی، درون گفتمان فلسفی غرب ناسازگاری ایجاد می کند.
کلیدواژگان: کثرت گرایی وجود شناختی، کثرت گرایی معرفت شناختی، کثرت گرایی معرفتی توصیفی، کثرت گرایی معرفتی یهنجاری، کثرت گرایی مفهوم سنجشی، کثرت گرایی دینی، کثرت گرایی اخلاقی، نسبیت گرایی -
صفحه 203تبیین و توجیه وحدت نفس یا قوه مدرکه ای که با وجود برخورداری از قوای گوناگون معرفتی و تکثر فعالیت های شناختی، حیثیت یگانه خود را از دست نمی دهد، از زمره دغدغه های اصلی فیلسوفان معرفت پژوه بوده و هست. با وجود فاصله قابل توجه اصول و روش های متفکران قدیم و جدید در مباحث علم النفس، التزام به موضوع «وحدت نفس» در مقابل «کثرت» متعلقات آن کمرنگ نشده است. در فلسفه نقادی کانت، گرچه باب شناخت از آگاهی نظری از ذات و چیستی «نفس» مسدود است، در این مقاله نشان داده شده که موسس فلسفه نقادی نمی توانسته از تمکین و اعتراف به این حیثیت فاعل شناسا سرباز زند و خواسته یا ناخواسته در حوزه آگاهی های محدود و مقید به «پدیدارها»، ضرورت ویژگی وحدانی نفس شناسنده را معترف شده است.
کلیدواژگان: فاعل شناسا، فلسفه نقادی، کانت، وحدت نفس، معرفت شناسی، معرفت -
چکیده انگلیسیصفحات 3-8
-
Page 5Recently some doubts are casted on the consistency between beleivng Mohammad (pbuh) as the final prophet and imams as the authoritative source of knowledge. Its claimed that believing on the divine knowledge and infallibility as well as the authority of the sayings of imams is incompatible with the completion of revelation. This article aims to provide these and other related doubts with well reasoned answers. First the main sources of imams’ knowledge are pointed out. So the sayings of imams are: 1) Quotations relating the holy prophet 2) relating from the divine book 3) interpreting the holy book and Sunnah and finally 4) divine inspirations. It is argued that according to holy Qur’an and Sunnah some people may enjoy a sort of divine knowledge and their sayings may serve as an authority for others. Anyhow, they are not regarded as prophet. Therefore there is no inconsistency between the completion of Prophethood and the social political authoritativeness of imams. In the end, the role of imams as the saviors’ and guardians of Shariah is highlighted. In conclusion the function and place of intellect in understanding the religious texts in the absence of prophet is discussed. In meantime the paradoxes in Dr. Sorush’s views on this issue is reviewed.Keywords: completion of Prophethood, Shariah, divine knowledge, prophet, intellect
-
Page 27Following a scholarly dialogue between the author of the article and Professor John Hick, the theoretician of religious pluralism, on the December 13th 2002 in Birmingham University Professor John Hick was formally invited to visit The Institute for Islamic Culture and Thought. Addressing a gathering of Iranian Scholars held on 3/2/1384 in Institute for Islamic Culture and Thought he focused on explaining and defending religious pluralism. Prior to Hick's address the author briefed on the importance of Hick’s theory and its scientific vulnerabilities. The confusion in the definition of religious pluralism, the ambiguity and rather the puzzlement in the scope of the theory, ambiguity in the justifiability of the basis of pluralism (be it ontological, epistemological, or sociological basis) the difficulty in Kantian epistemological model which serves as the basis for the epistemological explanation of the theory, the theory's internal paradoxes, the improper authorities and citations to explain and defend the theory were among the flaws of religious pluralism pointed out by the author. This essay is an account of the key points raised in that session. On the request of Professor John Hick a detailed version of critiques along with Hick’s answers will be published in the coming issues of the journal.
-
Page 39This article aims to present a clear horizon of religious pluralism and its relation with different religions including Christianity and Islam in particular.To this end, first exclusivisim and inclusivism are discussed. Reviewing inclusivism and exclusivisim John Hick, the founder of contemporary theory of religious pluralism, defends religious pluralism and maintains that it is the only justification for religious diversity. In his view, the rightfulness and the salvation in life is not a monopoly of a single religion. Every religion shares an equal degree of rightfulness and salvation. He believes that there will be no peace among world religions as far as every religion believes itself to be the superior. A sustainable and peace and true dialogue can occur only when we accept that different religions are different but equally valid interpretations of the ultimate reality and God. He also believes that pluralistic thoughts stems from the eastern and Islamic thought. In other words, the east not the west is the origin of religious pluralism. As cases in point, he cites from Khajah Abdullah Ansari, Mwlana and Ibn Arabi.Keywords: religious pluralism, religious exclusivism, religious inclusivism, ultimate reality, God, phenomenon, noumenon, mystical approaches, religions, Islam, Christianity
-
Page 55This article aims to study one of the major issues in the field of religious researches, namely religious pluralism. According to the theory of religious pluralism all (or at least the divine) religions enjoy an equal degree of rightfulness and salvation.First, different interpretations of religious pluralism are discussed with an emphasis on the theory of John Hicks, the pioneer of religious pluralism in contemporary world.The article has reviews the basis of religious pluralism which is the phenomenon and noumen theory of Knowledge by Kant It is proved that accepting such basis leads one to agnosticism in knowing the reality. Then the other basis of religious pluralism i.e religious experience is discussed. Answering to the question raised by John Hospers on religious pluralism the author acknowledges religious experience as a source of knowledge. He also discusses the different interpretations of seeing and experience of God from an Islamic mystical perspective. The author presents a proper solution for these varying interpretations which differs from John Hicks pluralism in a number of ways. The article concludes by elaborating the Quranic view on seeing God.Keywords: religious pluralism, rightfulness, salvation, religious experience, phenomenon, noumenon, John Hick, Religious plurality, mystical experience
-
Page 77John Hick’s theory of religious pluralism is an ontological pluralistic theory. According to this theory every religion per se is a valid path for human's approach to the ultimate reality. The God in all religions is realities for the followers of that religion while the reality per se has ineffable substantial and transcategorical properties. Hick's theory suffers a number of flaws. First, his theory as a second order analysis of religions is not regarded as a right analysis. Secondly, in rejecting naturalism he is caught in an epistemological circle. Thirdly in his theory the distinction among substantial and formal properties fade away. It seems that Hick, in arguing for the validity of all religions to connect human being to ultimate reality, has committed a category mistake.
-
Page 93The transcendent unity of religions is a traditionalist’s approach towards the plurality of religions. For the first time it was Schuon who developed this theory in his book “The Transcendentl Unity of Religions”. Other traditionalist raised and expanded the theory. According to this theory religions have two esoteric and exoteric dimensions. Religions are united only in the esoteric level. But from an exoteric point of view they are different from each other. The realities concerning the exoteric level are relative and the realities pertaining to the esoteric level are absolute. Schoun’s viewpoint suffers from a number of problems such as relativism, and irrationality. The language applied by Schuon to express his view is a difficult language but the author has attempted to explain the theory of the transcendent unity of religions in an easy way and point out the flaws of this theory.Keywords: transcendent unity of religions, esoteric, exoteric realms, philosophia perennis, the universality of religion, the true religion
-
Page 105The tolerance and leniency are social behaviors which occur in their own conceptual frameworks. Social pluralism based on religious knowledge and the theological pluralism of salvation is a kind of interpretation of tolerance and leniency which utilizes the modern philosophical grounds. By this approach, John hick, as a priest has attempted to give a new interpretation of Christianity in transition from historical definition of church. Explaining the interpretation of Imam Khomeini as the representative of traditional Islam this article reviews the John Hick’s theory on the basis of Imam Khomeini’s theoretical and cognitive basis.
-
The Process of Emergence and Evolution of John Hick's Pluralistic Theory and its IncoherenciesPage 121Religious pluralism did not take form in John hick's mind in one stroke, rather it has developed through a process of struggle against racialism, tolerance and leniency towards the followers of other religions, believing in rightfulness and salvation of all major trends of religious thoughts, and acknowledging the rightfulness of claims made by various religions. These processes led to the formation and evolution of pluralism theory and presentation of criteria for the assessment of religious beliefs. However, in the heart of each of these circles other events have happened. Each of these phases and events suffer from paradoxes and incoherencies which are discussed in this article.Keywords: religious pluralism, salvation, religious beliefs, assessment criteria
-
Page 137To defend their hypothesis the proponents of religious pluralism have resorted to many reasons including Holy Qur’an. The author has sorted and categorized and criticized their Quranic arguments which consist of twenty verses and five category as under: 1- Islam as the absolute submission; 2- the plurality of religion as the will of God; 3- Using the term serat ul mostaqim as indefinite article (nakera); 4-tawhid and good deed as the criteria for guidance; 5- praising followers of heavenly booksKeywords: religious pluralism, Islam, religions, the right path, good deeds, followers of divine religions, salvation
-
Page 159Pluralism, an implication of diversity in the different ontological and cognitive areas, is by itself a diverse phenomenon with different functions and meanings. The article first attempts to introduce different meanings and functions of pluralism considering each ones particular framework. Reviewing the relation between different kinds of pluralism in terms of their order and priority It, then, scrutinizes the implications of this diversity and discusses the roots of pluralistic approaches and their background in the views of philosophers such Kant, Hegel, Nietzsche, William James and etc. in conclusion pointing to some logical classifications of pluralism, three areas of pluralism i.e. cognitive pluralism, religious pluralism and ethical pluralism are examined in an analytical descriptive manner.Keywords: ontological pluralism, epistemological pluralism, descriptive, cognitive pluralism, Normative, cognitive pluralism, religious pluralism, ethical pluralism, descriptive relativism normative relativism
-
Page 203Explaining and justifying the unit of subject or the perceptive faculty that, besides enjoying divers epistemic powers and plural cognitive activities, maintains its unique united aspect has been one of the main concerns of philosophers. In addition to the considerable differences among the principles and methods of classical and modern psychological experts and the commitment and belief to unity of subject has not faded away. Although in Kant’s critical philosophy there is no room for knowledge and theoretical awareness on the nature and essence of soul, its shown in this article that the founder of critical philosophy has not been able to refrain from surrendering and confessing to this aspect of knowing agent and has, consciously or unconsciously, acknowledged the necessity of oneness of recognizing soul.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.